حل تشریحی سوالات زیست شناسی 3 - امتحان نهایی علوم تجربی 1403

درستی یا نادرستی هر یک از عبارت‌های زیر را بدون ذکر دلیل مشخص کنید. (2)

الف) در آخرین آزمایش گریفیت همانند اولین آزمایش ایوری، انتقال صفت صورت گرفت.

ب) در هر مولکول دنا (DNA)، فقط یکی از دو رشتة آن رونویسی می‌‌شود.

ج) اگر دو فرزند یک خانواده، یکی دارای گروه خونی مثبت و دیگری منفی باشد، قطعاً پدر و مادر از نظر صفت Rh دارای ژن‌نمود ناخالص هستند.

د) تغییر ماندگار در نوکلئوتیدهای اسیدهای نوکلئیک را جهش می‌‌نامند.

ه) مولکول پیرووات در فرایند تخمیر لاکتیکی همانند اتانال در تخمیر الکلی کاهش می‌یابد.

و) طیف جذبی نور مرئی کاروتنوئیدها کمتر از کلروفیل‌ها است.

ز) پلاسمین از تشکیل لخته در سرخرگ‌های شش، مغز و ماهیچة قلب جلوگیری می‌‌کند.

ح) وارسی نوزادان توسط موش مادر، باعث بیان ژن B در یاخته‌های بدن مادر می‌‌شود.

در هر یک از عبارت‌های زیر جای‌خالی را با کلمات مناسب کامل کنید. (2)

الف) نام عمومی برای آنزیم‌هایی که با دلمه کردن پروتئین شیر، آن را به پنیر تبدیل می‌نمایند، ............................. است.

ب) در فرایند ترجمه، اولین پادرمزه‌ای (آنتی‌کدونی) که در جایگاه P رنائن قرار می‌‌گیرد، دارای توالی ............................. است.

ج) در رابطة بین دگره‌ای ............................. ، تعداد انواع رخ‌نمود کمتر از ژن‌نمود است.

د) در ساخت اینترفرون به کمک فرایند مهندسی پروتئین، جهش جانشینی از نوع ............................. انجام شده است.

ه) ترکیب نوکلئوتیددار که فقط در چرخة کربس ساخته می‌‌شود، ............................. است.

و) مولکول $C{O}_2$ حاصل از فرایند تنفس نوری، در اندامک ............................. آزاد می‌‌شود.

ز) کوتاه کردن مسیر تحلیل داده‌ها، برای تولید واکسن علیه بیماری کرونا با استفاده از علم .............................  امکان‌پذیر شد.

ح) جوجه‌ها رفتارهای اساسی مانند جست‌وجوی غذا را در نتیجه نوعی یادگیری به نام ............................. از مادر می‌‌آموزند.

برای کامل کردن هر یک از عبارت‌های زیر، از بین کلمات داخل پرانتز، کلمۀ مناسب را انتخاب کنید. (2)

الف) در گیاه پنبة مقاوم به آفت، تعداد جایگاه آغاز همانندسازی در فام‌تن، (ثابت – متغیر) است.

ب) تنوع آنزیم رنابسپاراز در (استرپتوکوکوس نومونیا - اوگلنا) بیشتر است.

ج) در نمودار توزیع فراوانی رخ‌نمودهای رنگ نوعی ذرت، نزدیک ترین رخ‌نمود به رنگ قرمز، قطعاً دارای (یک - دو) جایگاه ژنی ناخالص می‌‌باشد.

د) در فرایند چلیپایی شدن یا کراسینگ‌اور، اگر قطعات مبادله شده حاوی دگره‌های (متفاوتی - یکسانی) باشند، ترکیب جدیدی از دگره‌ها در فامینک‌های غیر خواهری به وجود نمی‌آید.

ه) در فرایند قندکافت یا گلیکولیز، مولکول (گلوکز - فروکتوزفسفاته) دارای سطح انرژی بالاتری است.

و) زنجيرة انتقال الکترون در غشای تیلاکوئید بین فتوسیستم ۱ و $NAD{P}^{+}$ به سمت (فضای درون تیلاکوئید – بستره) قرار دارد.

ز) در بررسی خون فرد برای تشخیص ایدز در مراحل اولیه، علاوه بر دنای یاخته‌های بدن، احتمال مشاهدة (رنای ساخته شده از دنای - دنای ساخته شده از رنای) ویروس نیز وجود دارد.

ح) جانوران نگهبان، (همانند – برخلاف) زنبورهای عسل کارگر، رفتار دگرخواهی دارند.

تنها نوکلئوتید موجود در ساختار دنا که در فرایندهای همانندسازی و رونویسی می‌‌تواند با دو نوع باز آلی متفاوت جفت شود حاوی چه نوع باز آلی است؟ (0/25)

براساس آزمایش‌های مزلسون و استال، دنای باکتری‌های حاصل از دور سوم همانندسازی در محیط کشت حاوی ${}^{14}N$، پس از گریز دادن، در کدام قسمت یا قسمت‌های لولة آزمایش، تشکیل نوار خواهند داد؟ (0/5)

دربارة «پروتئین‌ها» به پرسش‌های زیر پاسخ دهید. (1)

الف) در تشکیل پیوند پپتیدی، گروه هیدروکسیل (OH) به کار رفته در تولید آب، از کدام گروهِ متصل به کربن مرکزی آزاد می‌شود؟

ب) در یک بیماری فرضی، چنانچه یکی از آمینواسیدهای به کار رفته در ساختار میوگلوبین تغییر کند، کدام ساختار این پروتئین قطعاً تغییر یافته است؟

ج) چرا تغذیه از برنج آلوده به آرسنیک، می‌تواند باعث مرگ جانداران مصرف کننده شود؟

با توجه به فرایند رونویسی، به پرسش‌های زیر پاسخ دهید. (0/5)

الف) در کدام مرحله از این فرایند، تشکیل پیوند هیدروژنی بین دو رشتة دنا مشاهده نمی‌شود؟

ب) در کدام بخش از یاختة غلاف آوندی ذرت، امکان مشاهدة رنای پیک بالغ و نابالغ وجود دارد؟

شکل زیر طرح ساده‌ای از رناتن‌هایی (ریبوزوم‌هایی) است که چند رنای در حال رونویسی را ترجمه می‌کنند. با توجه به شکل، به پرسش‌های زیر پاسخ دهید. (0/75)

الف) کدام شماره (۱ یا ۲) موقعیت قرارگیری راه‌انداز را نشان می‌دهد؟

ب) رناتنی که زودتر فرایند ترجمه را آغاز نموده است با چه حرفی  (A یا B) نشان داده شده است؟

ج) این فرایند در کدام بخش از یاخته‌های بدن انسان قابل مشاهده است؟

در مورد «تنظیم بیان ژن» به پرسش‌های زیر پاسخ دهید. (0/5)

الف) شيوة عملکرد عوامل رونویسی به پروتئین فعال‌کننده شباهت دارد یا پروتئین مهارکننده؟

ب) در کدام نوع تنظیم بیان ژن در پروکاریوت‌ها، مولکول قند به شناسایی راه‌انداز توسط رنابسپاراز (RNAپلی‌مراز) کمک می‌کند؟

در مورد «انتقال اطلاعات در نسل‌ها» به پرسش‌های زیر پاسخ دهید. (0/75)

الف) پیش از آزمایشات مندل، اگر مردی بلندقد با زنی کوتاه‌قد ازدواج می‌نمود، چه تصوری برای اندازه قد فرزندان این خانواده وجود داشت؟

ب) در افراد بزرگسال مبتلا به بیماری فنیل‌کتونوری (PKU)، میزان فنیل‌آلانین رژیم غذایی چگونه باید باشد؟

از ازدواج مردی سالم با گروه خونی A و زنی سالم با گروه خونی B، فرزندی با ژن‌نمود خالص از نظر گروه خونی و مبتلا به بیماری هموفیلی متولد شده است. (1)

الف) ژن‌نمود (ژنوتیپ) مادر از نظر بیماری هموفیلی را بنویسید.

ب) ژن‌نمود پدر از نظر گروه خونی چیست؟

ج) چنانچه این فرزند با فردی با گروه خونی AB ازدواج نماید، چه گروه‌های خونی در بین فرزندان آن‌ها وجود ندارد؟

در مورد عواملی که جمعیت را از تعادل ژنی خارج می‌کنند، به پرسش‌های زیر پاسخ دهید. (0/5)

الف) عاملی که باعث کاهش گوناگونی و افزایش سازگاری با محیط می‌شود، چیست؟

ب) عاملی که می‌تواند در شرایطی، خزانة ژنی دو جمعیت را به هم شبیه سازد، چیست؟

در تولید مثل جنسی، چه عاملی تعیین می‌کند هر گامت کدام یک از فام‌تن‌ها را به نسل بعد منتقل کند؟ (0/5)

در مورد «تغییر در گونه‌ها» به پرسش‌های زیر پاسخ دهید. (0/75)

الف) در مقایسة گونه‌های شیرکوهی و کوسه در ترازژنگان، دنای کدام گونه شباهت بیشتری با دنای دلفین دارد؟

ب) در چه صورت خزانة ژنی افراد یک گونه از یکدیگر جدا و احتمال تشکیل گونة جدید فراهم می‌شود؟

ج) جدا نشدن فام‌تن‌ها (کروموزوم‌ها) در کدام مرحله از کاستمان (تقسیم اول یا تقسیم دوم)، قطعاً موجب تشکیل گامت‌هایی با عدد فام‌تنی غیرطبیعی می‌شود؟

با توجه به شکل، به پرسش‌های زیر پاسخ دهید. (0/5)

الف) محل انجام این واکنش در کدام بخش از راکیزه (میتوکندری) است؟

ب) عدد اکسایش اتم کربن در بنیانِ استیل نسبت به پیرووات کاهش یافته است یا افزایش؟

شکل زیر، زنجیرة انتقال الکترون را در راکیزه نشان می‌دهد. با توجه به شکل، به پرسش‌های زیر پاسخ دهید. (0/75)

الف) کدام پروتئین یا پروتئین‌های غشایی، دریافت کنندة الکترون‌های پر انرژی هر دو نوع ناقل الکترون هستند؟ (ذکر شماره)

ب) کدام پروتئین یا پروتئین‌های غشایی توسط سیانید می‌تواند مهار شود؟ (ذکر شماره)

چرا مصرف الکل و افزایش سرعت تشکیل رادیکال‌های آزاد، سبب مرگ یاخته‌های کبدی می‌شود؟ (0/5)

در مورد «واکنش‌های فتوسنتزی» به پرسش‎های زیر پاسخ دهید. (25/1)

الف) چه تفاوتی بین سرنوشت الکترون‌های برانگیخته در رنگیزه‌های آنتن‌های گیرندة نور و مرکز واکنش وجود دارد؟

ب) قندهای سه کربنی ساخته شده در چرخۀ کالوین برای بازسازی قند شروع کنندة چرخه، ابتدا به چه مولکولی تبدیل می‌شوند؟

ج) اولین مولکول ایجاد شده در چرخة کالوین، چند کربن دارد؟

د) برای تبدیل اسید سه کربنی به قندهای سه کربنی، کدام ناقل الکترون مصرف می‌شود؟

با توجه به هر یک از عبارت‌های زیر، نوع گیاه را مشخص کنید. ($C_3$ ، $C_4$ و CAM) (0.5)

الف) در این گیاهان، pH عصارة برگ در آغاز روشنایی نسبت به آغاز تاریکی، اسیدی‌تر است.

ب) در یاخته‌های میانبرگ این گیاهان، آنزیمی وجود دارد که به طور اختصاصی با $C{O}_2$ عمل می‌کند.

با توجه به توالی‌های مشخص شده، به پرسش‌های زیر پاسخ دهید. (0.5)

TCGGGA                      CTTAAG                            TTCGAA

AGCCCT                        GAATTC                            AAGCTT

(3)                          (2)                           (1)

الف) کدام توالی نمی‌تواند جایگاه تشخیص آنزیم محسوب شود؟ (ذکر شماره)

ب) از بین جایگاه‌های تشخیص آنزیم داده شده، با فرض این که آنزیم‌های برش دهنده، پیوند بین C و T را شکسته باشند، کدام جایگاه، انتهای چسبندة بلندتری را ایجاد کرده است؟ (ذکر شماره)

در مورد «زیست فناوری» به پرسش‌های زیر پاسخ دهید. (1/25)

الف) در کدام دورة زیست فناوری، تولید مولکول‌های کاهش دهندة انرژی فعال‌سازی واکنش‌های بدن، ممکن شد؟

ب) وجود چه ژنی در دیسک (پلازمید) سبب می‌شود تا از آن به عنوان یک ناقل همسانه‌سازی مناسب در مهندسی ژنتیک استفاده شود؟

ج) در ژن‌درمانی، قبل از استفاده از ویروس، چه تغییری در آن ایجاد می‌کنند؟

د) در ساخت انسولین به روش مهندسی ژنتیک طی سال‌های اخیر، ژن مربوط به کدام زنجیره به باکتری منتقل نمی‌شود؟

ه) در مرحلة بلاستولا، کدام یاخته‌ها می‌توانند به انواع یاخته‌های بدن جنین متمایز شوند؟

در ستون «الف» جدول زیر، ویژگی برخی از رفتارها بیان شده است. هر یک از موارد ستون «الف» با یکی از موارد ستون «ب» ارتباط منطقی دارد. آنها را پیدا کنید. (در ستون «ب» یک مورد اضافه است.) (1)

چرا تغییر و اصلاح رفتارها از طریق یادگیری، برای بقای جانوران لازم است؟ (۰/۵)

اگر در این آزمون از آموخته‌های قبلی برای پاسخ دادن به سؤالات جدید استفاده شود، چه نوع یادگیری رخ داده است؟ (۰/۲۵)