حل تشریحی سوالات فارسی 3 - امتحان نهایی علوم تجربی 1403
منوی آزمون (درس ها)
سوالات فارسی 3
41 سوالقلمرو زبانی (۷) نمره
معنای واژه مشخّص شده در عبارت دیگر در آن ذی حیاتی نفس نمی‌کشد، چیست؟ (0/25)
کدام واژه جزء معانی کلمه مشخّص شده نیست؟ (0/25)
بنشین به یکی کبود اورند (آونگ - سریر - اورنگ - تخت پادشاهی)
معادل معنایی واژهٔ مشخص شده در بیت: «چه نیکو گفت با جمشید دستور / که با نادان نه شیون باد و نه سور، در کدام گزینه نیامده است؟ (0/25)
الف) در نفیرم مرد و زن نالیده‌اند.
ب) فریاد و فغان مرحبا و آفرین به آسمان بلند شد.
ج) وین نغمۀ محبّت بعد از من و تو ماند.
مترادف واژهٔ کلان، در عبارت «هر که مرا بیند به حقیقت داند که از شما بسیار کلان ترم و جهان از شما زیادت
دیده‌ام، کدام کلمه است؟ (0/25)
«یکی از مردان معمّر دهکده که کتاب را بر روی زانو گشوده بود و از پس عینک ستبر خویش در آن می‌نگریست»
املای درست را در جمله‌های زیر انتخاب کنید. (0/75)
الف) مهمان‌ها سخت در (محضور - محظور) گیر کرده و تکلیف خود را نمی‌دانند.
ب) از آن همه زیبایی‌ها و لذت‌ها و (نشئه - نشعه)ها سرشار از شعر و خیال می‌شدم.
ج) تو نماینده فضلی، تو سزاوار (ثنایی - سنایی).
با توجه به واژه‌های مشخص شده کدام گزینه غلط املایی دارد؟ (0/25)
الف) ولی شستش خبردار شده بود و چشمش مثل مرغ سر بریده، مدام روی میز می‌دوید.
ب) کان کمندِ شست خمّ خویش بگشاید / و بیندازد به بالا بر درختی، گیره‌ای، سنگی /و فراز آید.
ج) چون تیری که از شست رفته باز نمی‌گردد، یک بار دیگر به کلام بلندپایۀ «از ماست که بر ماست، ایمان آوردم.»
د) آنگاه باز شکاری که شاهان او را روی شست می‌نشاندند و با خویشتن به شکار می‌بردند، چنین گفت....
از چهار گزینۀ زیر در دو گزینه نادرستی املایی وجود دارد؛ آن دو را مشخص کنید. (0/5)
الف) مطاع و فرمانروا- صلۀ ارحام - سوءهاضمه ب) حمایل و محافظ- غرص نهال- مستور و پوشیده
ج) مغلوب و مقهور- زل زدن و نگریستن- مخاصمت و دشمنی د) ضماد و مرحم- بحر مکاشفت - ضجّه و فریاد
در کدام یک از گزینه‌های زیر غلط املایی وجود دارد؟ درست آن را بنویسید. (0/5)
الف) عاكفانِ كعبه جلالش به تقصیرِ عبادت معترف و واصفان حلیهٔ جمالش به تحیّر منسوب.
ب) سَرورِ کاینات و مَفخرِ موجودات و رحمتِ عالمیان و سَفوَتِ آدمیان و تَتَمّۀ دَورِ زمان.
ساختار کدام مصراع، طبق الگوی «نهاد + مفعول + مسند + فعل» است؟ (0/25)
«در پیشگاه اهل خرد نیست محترم هر کس که فکر جامعه را محترم نداشت»
نوع «ان» مشخص شده در کدام گزینه یکسان نیست؟ (0/25)
الف) سراسر همه دشت بریان شدند / بر آن چهر خندانش گریان شدند
ب) من به هر جمعیّتی نالان شدم/ جفت بدحالان و خوش‌حالان شدم
با توجّه به بیت «اگر لطف تو نبود پرتوانداز / کجا فکر و کجا گنجینۀ راز، کدام واژهٔ بیت زیر، نقش دستوری یکسانی با واژهٔ مشخص شده دارد؟ (0/25)
«زاهد ظاهر پرست از حال ما آگاه نیست / در حق ما هر چه گوید، جای هیچ اکراه نیست»
از بین چهار بخش مشخّص شده در متن ،زیر نقش‌های تبعی «معطوف» و «بدل» را بیابید. (0/5)
تابستان وصال، نوازشگر می‌آمد و ما را از غربت زندان شهر به میهن آزاد و دامن گسترمان، کویر می‌برد... در کویر گویی به مرز عالم دیگر نزدیکیم. آسمان تفرّجگاه مردم کویر است.
نوع حذف را در موارد زیر مشخّص نمایید. (0/5)
الف) چه حرف تازه‌ای برای گفتن مانده است یا چه چیز تازه‌ای برای نوشتن.
ب) امروز خورشید در دشت آیینه دار من و تو
نوع وابستۀ وابستۀ را در بیت مقابل بنویسید. «ای مرغ سحر، عشق ز پروانه بیاموز / کان سوخته را جان شد و آواز نیامد» (0/25)
مضافٌ اليهِ مضافً الیه را در شعر زیر بیابید و نمودار پیکانی آن گروه اسمی را رسم کنید. (0/5)
«این گلیم تیره‌بختی‌هاست / روکش تابوت تختی‌هاست... / اندکیِ استاد و خامش ماند»
در عبارت زیر زمان فعل مشخّص شده را دقیقاً تعیین کنید. (0/25)
«در کنارۀ دریا موج کف‌آلوده‌اش را باید برفرازد.
واژۀ «چون» از لحاظ دستوری در کدام گزینه متفاوت است؟ (0/25)
الف) چون بود کاقلیم ما را شاه نیست. ب) چون بتابد آفتاب معرفت ج) چون فرود آیی به وادی طلب
کدام گزینه واژه‌ای «هم‌آوا» در زبان فارسی ندارد؟ (0/25)
الف) دیگر اکنون آن عماد تکیه و امید ایران شهر / شیر مرد عرصۀ ناوردهای هول... / در بن این چاه آبش زهر شمشیر و ستان گم بود.
ب) گویی جامه‌ای بود که درزیِ ازل به قامت ایشان دوخته بود.
ج) بیامد دو صد مرد آتش فروز / دمیدند گفتی شب آمد به روز
با توجّه به بیت زیر، به پرسش‌ها پاسخ دهید. (0/75)
«به سوزی ده کلامم را روایی / کز آن گرمی کند آتش گدایی»
الف) نقش «ضمیر پیوسته» در مصراع نخست چیست؟
ب) جملۀ وابسته (پیرو) را مشخّص کنید.
ج) نقش دستوری واژهٔ مشخص شده چیست؟
قلمرو ادبی (۵ نمره)
زمینۀ حماسی بیت «چنین است سوگند چرخ بلند / که بر بی گناهان نیاید گزند» چیست؟ (0/25)
آرایۀ ادبی درست را از داخل کمانک انتخاب کنید. (1)
الف) عشق بر یک فرش بنشاند گدا و شاه را / سیل، یکسان می‌کند پست و بلند راه را (اسلوب معادله- متناقض‌‌نما)
ب) از سیم به سر یکی کُله خُود / ز آهن به میان یکی کمربند (استعاره- حس‌آمیزی)
ج) مرد نقّال، آتشین پیغام / راستی کانون گرمی بود (ایهام- حسن تعلیل)
د) ز نیرنگ هوا و از فریب آز خاقانی / دلت خُلد است خالی ساز از طاووس و شیطانش (تضمین- تلمیح)
واژه‌های مشخص شده در دو جملۀ زیر خلق‌کنندۀ کدام آرایۀ ادبی مشترک هستند؟ (0/25)
الف) بدان که از جمله نامهای حُسن یکی «جمال» است و یکی «کمال».
ب) بی آتش قرار ندارد و در آتش وجود ندارد.
جای خالی را با واژه‌های مناسب پر کنید. (0/75)
الف) واژه‌های مشخّص شده در بیت «نی حریف هر که از یاری برید / پرده‌هایش، پرده‌های ما درید، آرایۀ ادبی ......... دارند.
ب) در جمله «با راه آهن به بروکسل، پایتخت بلژیک می‌رفتیم» واژهٔ مشخّص شده آرایه ......... دارد.
ج) در عبارت «در آن هنگام که بهار حیات علمی و اجتماعی‌اش فرارسیده بود، ناگهان منقلب شده، واژۀ ......... مشبّه‌به است.
شاعر برای آفرینش آرایۀ ادبی «حسن تعلیل» در بیت زیر چه دلیلی را بیان کرده است؟ (0/5)
تا چشم بشر نبیندت روی بنهفته به ابر چهر دلبند
کدام یک از ابیات زیر آرایۀ متناقض نما» دارد؟ (0/25)
الف) آن‌جا در آن برزخ سرد، در کوچه‌های غم و درد / غیر از شب آیا چه میدید چشمان تار من و تو؟
ب) هشت جنّت نیز اینجا مرده‌ای است / هفت دوزخ همچو یخ افسرده‌ای است
کدام دو اثر از یک نویسنده یا شاعر است؟ (0/5)
«فى حقيقة العشق - فيه ما فیه - کلیله و دمنه - تذكرة الاوليا سندبادنامه - منطق الطّير - تمهيدات»
کدام اثر مربوط به بخش ادبیّات جهان است؟ (0/25)
الف) از پاریز تا پاریس ب) قصّه‌های دوشنبه
درستی یا نادرستی جمله زیر را مشخّص کنید. (0/25)
«سانتا ماریا اثر رضا امیرخانی، نویسندۀ معاصر درباره دفاع مقدّس است»
«شعر حفظی»
آیا مصراع دوم بیت زیر به درستی ذکر شده است؟ (0/25)
در مکتب حقایق پیش ادیب عشق آن گه رسی به خویش که بی خواب و خور شوی
مصراع نخست بیت زیر را مرتّب کنید. (0/25)
از - باران - برگ - در - مهربا‌ن‌تر - ای - بوسه‌های بیداری ستاره در چشم جویباران
مصراع دوم بیت زیر را بنویسید. (0/5)
ترسم تو را ببیند و شرمندگی کشد ................................
قلمرو فکری (۸ نمره)
کدام گزینه بار معنایی منفی ندارد؟ (0/25)
الف) دیدم، توطئۀ ما دارد می‌ماسد. ب) اندیشیدم که باز برای ما چه خوابی دیده‌اند.
ج) دیدم چشم بد دور آقا واترقّیده‌اند.
جملۀ با خرد و دانش خود آنچه خواهد، تواند. سنجش نیروی او در توان ما نیست» با کدام گزینه تناسب مفهومی دارد؟ (0/25)
الف) همه غیبی تو بدانی، همه عیبی تو بپوشی همه بیشی تو بکاهی، همه کمّی تو فزایی
ب) نتوان وصف تو گفتن که تو در فهم نگنجی نتوان شِبه تو گفتن که تو در وهم نیایی
دو ویژگی عشق جاودانی را در عبارت زیر بنویسید. (0/5)
«عشق جاودانی همواره معشوق را جوان می‌بیند / و نه توجّهی به گرد و غبار و جراحات پیری دارد /
و نه اهمّیّتی به چین و شکن ناگزیر سالخوردگی می‌دهد.»
کدام مورد با بیت «مشو در پیچ و تاب رنج و غم، گم / به هر حالت تبسّم کن، تبسّم در تقابل معنایی است؟ الف) عشق من، خندۀ تو در تاریک‌ترین لحظه‌ها می‌شکفد. (0/25)
ب) این نخستین بار شاید بود / کان کلید گنج مروارید او گم شد.
مفهوم بیت «بندهٔ حلقه به گوش از ننوازی برود / لطف کن، لطف که بیگانه شود حلقه به گوش» چیست؟ (0/5)
بیت «چنان آمد اسپ و قبای سوار / که گفتی سمن داشت اندر کنار» در توصیف کدام شخصیّت است؟ (0/25)
با توجّه به ستون (الف)، مفهوم مناسب هر بیت در ستون (ب) را مشخّص کنید (در ستون ب یک مورد اضافی است). (1)
ستون الف | ستون ب |
الف) گفت: «می‌باید تو را تا خانۀ قاضی برم» گفت: «رو، صبح آی، قاضی نیمه شب بیدار نیست» | 1- برتری عشق بر عقل |
ب) خانه‌ای کاو شود از دست اجانب آباد / ز اشک ویران کُنش آن خانه که بیت‌الحزن است | 2- ناپایداری حکومت‌ها |
ج) سودای عشق از زیرکی جهان بهتر ارزد و دیوانگی عشق بر همۀ عقل‌ها افزون آید. | ۳- تقدّس عشق |
د) راستی خاتم فیروزۀ بواسحاقی / خوش درخشید ولی دولت مستعجل بود | ۴- فساد و غفلت حاکمان |
| ۵- بیگانه ستیزی |
با توجّه به متن درس «بوی جوی مولیان» مفهوم مشترک «آب جیحون فرونشست و ریگ آموی پرنیان شد» چیست؟ (0/5)
هر کدام از ابیات زیر به کدام وادی هفت‌گانۀ عرفانی اشاره دارد؟ (0/5)
الف) صد هزاران سایۀ جاوید، تو گم شده بینی ز یک خورشید، تو
ب) هر یکی بینا شود بر قدر خویش بازیابد در حقیقت صدر خویش
معنای ابیات و عبارات زیر را به نثر روان بنویسید. (4)
الف) شش دانگ حواسم پیش مصطفی است. (0/25)
ب) عشق هر کسی را به خود راه ندهد. (0/25)
ج) نی حدیث راه پرخون می‌کند. (0/5)
د) سیاووش را تنگ در بر گرفت (0/5)
ه) از شامّۀ قوی شما تشخیص بوی حمله، غریب نیست. (۰/۵)
و) من می‌روم سوی دریا، جای قرار من و تو (۰/۵)
ز) دست اتابت به امید اجابت به درگاه حق بردارد. (0/75)
ح) پنهان مکن آتش درون را / زین سوخته جان شنو یکی پند (0/75)