حل تشریحی سوالات سؤالات امتحان نهایی درس فارسی (3) دوازدهم شهریور 1403 (کلیه رشته‌ها) - امتحان نهایی شهریور 1403

معنی واژه‌های مشخص‌شده را بنویسید. (0/5)

الف) پدران و مادران نیز در تربیت و تعلیم شما چنان که باید اهتمام نورزیده‌اند.

ب) دشمن با استقرار سلاح‌های زیادی قلّه را در دست داشت.

معنی واژۀ مشخص‌شده، در کدام گزینه به درستی آمده است؟ (0/25)

الف) بگرای چو اژدهای گرزه (خشمگین)

ب) نی حریف هر که از یاری برید (رقیب)

ج) چه استبعادی دارد که عمری باشد و روزی خاطراتی از سفر ماه هم بنویسم! (دور دانستن)

د) پاداش هر زخمۀ سنگی را دست‌های کریم تو میوه‌ای چند شیرین ایثار کند. (جراحت)

واژۀ «بادی» در جملۀ «این حرف که در بادی امر زیاد بی‌پا و بی‌معنی به نظر می‌آمد، معلوم شد آن‌قدرها هم نامعقول نیست.» با کدام واژه در متن زیر، مترادف است؟ (0/25)

«یکی را از ملوک عجم حکایت کنند که دست تطاول به مال رعیّت دراز کرده بود و جور و اذیّت آغاز کرده.»

املای درست را در جمله‌های زیر، انتخاب نمایید. (0/75)

الف) داشتم می‌گفتم، آن شب نیز (صورت / سورت) سرمای دی بیدادها می‌کرد.

ب) سرتان را روی زمین (بگذارم / بگزارم) و بروم.

ج) گاهی می‌ایستد و علف و (خواری / خاری) را پوزه می‌زند.

در گروه واژگان زیر، دو نادرستی املایی به‌کار رفته است؛ درست آن‌ها را بنویسید. (0/5)

«ضجّه و شیون - بغولات و حبوبات - سریر و اورنگ - طیلسان و ردا - متاع و فرمانروا - مشایعت و بدرقه»

در کدام گزینه نادرستی املایی به‌کار رفته است؟ (0/25)

الف) و از کُربت جورش راه غربت گرفتند.

ب) صدای غرّش تانک نزدیک‌تر می‌شد.

ج) آن شب من نیز خود را بر روی بام خانه گذاشته بودم و به نظارۀ آسمان رفته بودم.

د) در این اندیشه‌ها مستقرق بودم که دیدم مرا به نام خواندند.

در کدام عبارت غلط املایی وجود دارد؟ درست آن را بنویسید. (0/5)

الف) بساط تحویه به تهران نرسیده بود.

ب) هرچه به واسطۀ آن به خدا رسند فرض باشد به نزدیک طالبان.

با توجّه به ابیات زیر، به پرسش‌ها پاسخ دهید. (0/5)

دیروز اگر سوخت ای دوست، غم برگ و بار من و تو

امــــروز مـــی‌آیـــــد از بــــاغ، بـــــوی بــــهـــــار مــــن و تــــو

دیـــروز در غـــربـــت بــــاغ مــن بـودم و یک چــمـن داغ

امـــروز خـــورشــیــد در دشــــت، آیــــنــه‌دار مــــن و تــــو

الف) در ابیات بالا جملۀ وابسته (پیرو) را مشخص کنید.

ب) در بیت دوم، نوع «و» مشخص شده، عطف است یا ربط؟

مفهوم نشانۀ «ان» در عبارت «همگنان را خون گرمی بود» با کدام گزینه یکسان است؟ (0/25)

الف) گفت: «مستی زان سبب افتان و خیزان می‌روی»

گفت: «جـرم راه رفتن نیست، ره هــمــوار نیست»

ب) ســـــــــرانـــــــجــــــــام گـــــفـــــت ایـــــمـــــن از هر دوان

نــــــــــگــــــــــردد مــــــــــــرا دل، نــــــه روشــــــــــن روان

تفاوت معنایی فعل «ساخت» را در نمونه‌های زیر بررسی کنید. (0/5)

الف) بنا کرد به خواندن قصیده‌ای که می‌گفت همین دیروز ساخته است.

ب) ســیــاوش سیه را به تندی بتاخت

نشد تنگ‌دل جنگ آتش بساخت

نقش ضمیر پیوسته در مصراع «بعد از این وادیّ توحید آیدت» مشابه گزینۀ ............ است؟ (0/25)

الف) در عشق کسی قدم نهد کِش جان نیست

ب) آن خـضـر که فـرخـنـده پی‌اش نام نـهــادنـد

در کدام‌یک از گزینه‌های زیر «صفتِ مضاف‌الیه» دیده می‌شود؟ (0/25)

الف) جلد دوم کتاب بینوایان

ب) غرفۀ بلند آسمانش

ج) چشمۀ آبی سرد

در عبارت «رم پایتخت ایتالیا شهری است قدیمی، دیوارهای قطور و باروهای دودخوردۀ آن به زبان حال بازگو می‌کند که روزگاری از فراز همین برج‌ها، فرمان به سواحل دریای سیاه داده می‌شده» موارد خواسته‌شده را بیابید. (0/5)

الف) بدل:

ب) معطوف:

نقش دستوری واژه‌های مشخص‌شده را بنویسید. (0/5)

الف) گفت: «تا داروغه را گوییم، در مسجد بخواب»

ب) ما را فراغتی است که جمشید جم نداشت

در بیت زیر «وابستۀ وابسته» را مشخص کنید و نمودار پیکانی آن را رسم نمایید. (0/5)

«هر کسی کاو دور ماند از اصل خویش

بــــاز جــــویــــد روزگــــار وصـــل خـــویــش»

الگوی «نهاد + مفعول + مسند + فعل» در کدام گزینه دیده نمی‌شود؟ (0/25)

الف) عشق جاودانی همواره معشوق را جوان می‌بیند.

ب) همواره عشق قدیم را موضوع صحیفۀ شعر خود می‌گرداند.

ج) گل آبی، گل سرخِ کشورم مرا می‌خواند.

د) محبت چون به غایت رسد آن را عشق خوانند.

در عبارت مقابل یک ترکیب اضافی پیدا کنید. «در تگِ تاریک چاهِ ژرف پهناور» (0/25)

زمان دقیق فعل جملۀ دوم را بنویسید. (0/25)

«عشق کردم از اینکه فهمیده‌اید که انهدام آن تیربار کار من بوده است.»

قالب شعری کدام بیت «قطعه» است؟ (0/25)

الف) ای دیو سپید پـای دربـند

ای گنبد گیتی ای دماوند

ب) مــحــتــســب مــســتــی بــه ره دیــد و گــــریــبـــانــش گــرفــت

مست گفت: «ای دوست، این پیراهن است افسار نیست»

کتاب «کویر» اثر دکتر علی شریعتی، سفرنامه است یا حسب حال؟ (0/25)

جاهای خالی را کامل کنید. (0/5)

الف) شعر «خوان هشتم» از کتاب ............ مهدی اخوان ثالث انتخاب شده است.

ب) نویسندۀ مجموعه شعر «هوا را از من بگیر، خنده‌ات را نه!» ............ است.

قسمت مشخص‌شده در هر عبارت بیانگر کدام آرایۀ ادبی است؟ (0/5)

الف) به خاطر داشتم که چون به درخت گل رسم، دامنی پر کنم هدیۀ اصحاب را.

ب) از بیم عقرب جرّارۀ دموکراسی قرن بیستم، ناچار شده به مار غاشیۀ حکومت سرهنگ‌ها پناه ببرد.

آرایۀ درست را از داخل کمانک برگزینید. (0/75)

الف) تــــو قــلـب فــســردۀ زمینی

از درد ورم نموده یک چند (ایهام - جناس)

ب) خـــــانـــــه‌ای کــاو شـــود از دســـت اجــــانـــب آبــــاد

ز اشک ویران کُنَش آن خانه که بیت‌الحَزَن است (متناقض‌نما - تضاد)

ج) دیــــروز در غــربت بــاغ من بودم و یک چمن داغ

امـــــروز خـــورشـید در دشـت، آیینه‌دار من و تـو (تشخیص - حس‌آمیزی)

مفهوم کنایه‌های مشخص‌شده را بنویسید. (0/5)

الف) فکر اینکه مرا شناخته باشید، دلم را گرم کرد.

ب) روشنی را، بهار را، / از من بگیر / اما خنده‌ات را هرگز / تا چشم از دنیا نبندم.

زمینۀ حماسی بیت «پراگنده کافور بر خویشتن / چنان چون بود رسم و ساز کفن» چیست؟ (0/25)

آرایۀ مناسب هر بیت را از ستون «ب» انتخاب نمایید. (در ستون «ب» یک مورد اضافی است) (1)

بیت زیر را کامل کنید. (0/5)

آیینۀ نگاهت، پیوند صبح و ساحل

..............................................

کدام مصراع، تکمیل‌کنندۀ بیت زیر است؟ (0/25)

مـــاه آمـــده به دیـدن خــورشــیـد، صبح زود

.........................................................

الف) یا مـــاه بی‌مـلـاحظه افـتــاده بـیـن راه؟

ب) خورشید رفته است سر شب سراغ ماه

مصراع اول بیت زیر را مرتب کنید. (0/25)

به هر زندان به هر مجلس به هر ماتم به هر شادی

به هر حـالت که بودم با تـو بودم؛ میهن ای میهن!

مفهوم مشترک بیت‌های زیر را بنویسید. (0/5)

الف) عــــاشـــقـــان کشتگان مـعـشوق‌اند

بـــــرنـــــیـــایـــــد ز کـــشــــتـــگــــان آواز

ب) این مدعیان در طلبش بی‌خبران‌اند

کان را که خـبـر شـد، خـبـری باز نیامد

هر بیت زیر، یادآور کدام وادی از هفت وادی عرفان است؟ (0/5)

الف) روی‌ها چــــون زیــــن بـــیـــابــان درکـنـنـد

جــمــلــه ســـر از یــک گـــریــبـــان بــرکـنـنـد

ب) هـــشـــت جـنّت نـیـز ایـنـجـا مرده‌ای است

هفت دوزخ همچو یخ افسرده‌ای است

مفهوم بیت زیر از کدام گزینه دریافت می‌شود؟ (0/25)

«در ره عشق نشد کس به یقین محرم راز

هـر کـسـی بـر حـسـب فـکـر گـمـــانـی دارد»

الف) هـر کـسـی از ظـــنّ خود شد یــار من

از درون مـــن نــــجــــســت اســرار من

ب) ســـــرّ مـــــن از نـــــالـۀ من دور نیست

لیک چشم و گوش را آن نور نیست

جملۀ «پردۀ ناموس بندگان به گناه فاحش ندرد» با کدام بخش از بیت زیر ارتباط مفهومی دارد؟ (0/25)

همه غیبی تو بدانی (1)، همه عیبی تو بپـوشی (2)

همه بیشی تو بکاهی (3)، همه کمّی تو فزایی (4)

مصراع دوم بیت زیر، بر چه موضوعی تأکید دارد؟ (0/5)

گفت: «می بسیار خوردی، زان چنین بی‌خود شدی

گفت: «ای بیهـوده‌گـو، حــرف کـم و بسیـار نیست»

مفهوم مناسب هر بیت را از ستون «ب» مشخص کنید. (در ستون ب یک مورد اضافی است) (1)

درستی یا نادرستی عبارت‌های زیر را مشخص کنید. (0/5)

الف) عبارت «تو ای کشتی تندرو خیال من، همین‌جا لنگر انداز؛ زیرا برای تو بیش از این اجازۀ سفر نیست» به ناتوانی انسان در شناخت هستی اشاره دارد.

ب) مفهوم بیت «دلم را داغ عشقی بر جبین نه / زبانم را بیانی آتشین ده» طلب رهایی از عشق است.

عبارت زیر بیانگر اهمیت کدام بُعد از هویت ملی است؟ (0/5)

وقتی قومی به اسارت دشمن درآید و مغلوب و مقهور بیگانه گردد، تا وقتی که زبان خویش را همچنان حفظ کند، همچون کسی است که کلید زندان خویش را در دست داشته باشد.

معنای ابیات و عبارات زیر را به نثر روان بنویسید. (4)

الف) بچه‌ها هم از دست آن ذلّه شده بودند.

ب) پر اندیشه شد جان کاووس کی

ج) خوان نعمت بی‌دریغش همه جا کشیده.

د) بفکن ز پی این اساس تزویر

ه) محرم این هوش جز بی‌هوش نیست

و) هنگام چریغ آفتاب در کنار قنات حسنی در شهر سیرجان اتراق می‌کردیم.

ز) محتاج به تذکار نیست که ایشان در خوراک هم سر سوزنی قصور را جایز نمی‌شمردند.

ح) چــون بـــود کاقلیم ما را شـاه نیست؟

بیش از این بی‌شاه بودن راه نیست