حل تشریحی سوالات علوم و فنون ادبی 3 - آزمون امتحان نهایی 1403
سوالات علوم و فنون ادبی 3
38 سوالتاریخ ادبیات (2 نمره)
کدام مورد را می‌توان آغازگر رمان‌نویسی در دوره‌ی پیش از انقلاب مشروطه دانست؟
الف) ترجمه‌ی رمان‌های تاریخی
ب) ترجمه‌ی رمان‌ها اجتماعی
درست یا نادرست بودن عبارات زیر را مشخص کنید.
الف) مضمون شعر شاعران دوره‌ی چهارم معاصر تا انقلاب اسلامی، بیشتر نقد اجتماعی است. (درست - نادرست)
ب) حماسی بودن زبان، از ویژگی‌های شعر نیمایوشیج است. (درست - نادرست)
نوع ادبی «خداوندنامه‌ی» صبای کاشانی را بنویسید.
کدام‌یک از چهار جمله‌ی مشخص شده درباره‌ی زندگی «علی‌اکبردهخدا» نادرست است؟
«از پیشگامان نثر جدید فارسی است، شعر هم می‌سرود و با روزنامه‌ی صوراسرافیل همکاری داشت، مجموعه‌ی چرند و پرند را در روزنامه سروش منتشر کرد.»
1 2 3 4
نام پدیدآورندگان آثار زیر در کدام گزینه به‌درستی ذکر نشده است؟
الف) راه آب‌نامه: جمال‌زاده / آتش خاموش: سیمین دانشور / زمین سوخته: سیدمهدی شجاعی
ب) دستور زبان عشق: قیصر امین‌پور / خواب ارغوانی: موسوی گرمارودی / سفر ششم: علی مؤذنی
عبارت زیر درباره‌ی کدام‌یک از نویسندگان عصر بیداری است؟
«احیا کننده‌ی نثر فارسی است، تکلّف را در نثر از بین برد و مسائل عصر را با کاربرد زبان و اصطلاحات رایج و آمیخته به شعر و ضرب‌المثل در آثار خود نوشت.»
کدام‌یک از موارد زیر از آثار منظوم ادبیات انقلاب اسلامی محسوب می‌شود؟
الف) مهاجر کوچک
ب) ظهور
ج)ضیافت
د) از آسمان سبز
سبک‌شناسی (2 نمره)
درست یا نادرست بودن موارد زیر را مشخص کنید.
الف) از ویژگی‌های شعر دوره‌ی انقلاب اسلامی، گرایش به عرفان و دوری از حماسه‌سرایی است. (درست - نادرست)
ب) مضامین اخلاقی در دوره‌ی مشروطه کارایی خود را از دست داد. (درست - نادرست)
عبارات زیر نشان‌دهنده‌ی کدام‌یک از سطوح زبانی، فکری و ادبی نثر ادبیات بیداری است؟
الف) طنز سیاسی - اجتماعی، از شاخه‌های نثر عصر بیداری است.
ب) قید و بند نثر فنی و مصنوع در آفرینش آثار کنار گذاشته می‌شود.
در بیت زیر کدام‌یک از درون مایه‌های شعر عصر بیداری مشاهده می‌شود؟
چون نَگِریم ز درد و چون ننالم؟ دزد را چو محرم به خانه کردم
الف) توجه به مردم
ب) تعلیم و تربیت جدید
ج) وطن
د) آزادی
«آشنایی‌زدایی و روی آوردن به ترکیب‌های بدیع و بی‌سابقه یکی از مشخصه‌های زبانی شعر دوره‌ی انقلاب اسلامی که در نتیجه‌ی روی آوردن شاعران به .............. حاصل شده است؟
داستانک‌نویسی (مینی‌مال) در کدام دهه رایج شد؟
گرایش به کدام‌یک از موارد داخل کمانک، ویژگی مشترک شعر دوره‌ی انقلاب و شعر بیدل است؟
(گرایش به خیال‌بندی - گرایش به حماسه)
زیبایی‌شناسی (6 نمره)
آرایه‌های (اغراق - تناسب - تضمین - تلمیح) به‌ترتیب در کدام گزینه دیده می‌شود؟
الف) سر من مست جمالت، دل من دام خیالت گُهر دیده نثارِ کفِ دریای تو دارد
ب) گفت آن یار کزو گشت سرِ دار بلند جُرمش این بود که اسرار هویدا می‌کرد
ج)حافظ از جور تو، حاشا که بگرداند روی من از آن روز که دربند تواآم، آزادم
د) چو رامین گه‌گهی بنواختی چنگ زِ شادی بر سر آب آمدی سنگ
1) ج - الف - ب - د
2) الف - ب - د - ج
3) ب - الف - ج - د
4) د - الف - ج - ب
آرایه‌ی «متناقض‌نما» را در بیت زیر مشخص کنید و دلیل خود را بنویسید.
«عجب مدار که در عین درد، خاموشم که درد یارِ پری چهره،عین درمان است»
در بیت زیر واژه‌ی .................. در دو معنا به کار رفته است و کاربرد این واژه باعث خلق آرایه‌ی ................ شده است.
«بی‌مهر رُخت روز مرا نور نمانده است وز عمرِ مرا جز شب دیجور نمانده است»
در کدام بیت اسلوب معادله وجود دارد؟ چرا؟
الف) قطع زنجیر زِمجنون تو نتوان کردن موج جزو بدنِ آب روان می‌باشد
ب) تنور لاله چنان برفروخت باد بهار که غنچه غرق عرق گشت و گل به جوش آمد
در بیت زیر نشرها را مشخص کنید و نوع لف و نشر را بنویسید.
«گر ندیدی قبض و بسط عشق را در یک بساط گریه‌ی مینا نگر، خندیدن ساغر ببین»
نشر 1 | نشر 2 | نشر 3 |
|---|
تضمین را در سروده‌ی زیر مشخص کنید؛ هاتف اصفهانی در این سروده، شعر کدام شاعر را تضمین کرده است؟
مَهِ من نقاب بگشا ز جمال کبریایی که بُتان فرو گذارند اساس خودنمایی
شده انتظارم از حد چه شود ز در درآیی ز دو دیده خون فشانم ز غمت شب جدایی
چه کنم که هست اینها گل باغ آشنایی
آرایه‌ی مناسب را از داخل کمانک انتخاب کنید.
الف) لبریز زندگی است نفس‌های آخرت / آورده مرگ، گرم به آغوش تو پناه (متناقض‌نما - اسلوب معادله)
ب) نگران با من استاده سحر / صبح می‌خواهد از من / کز مبارک دم او آورم این قومِ‌جان باخته را / بلکه خبر (ایهام - حسن تعلیل)
در بیت زیر شاعر برای تصویرآفرینی در حماسه از چه آرایه‌ای بهره گرفته است؟
«به تنها یکی گور بریان کنی هوا را به شمشیر گریان کنی»
برای هر یک از ابیات زیر در ستون «الف» آرایه‌ی مناسبی از ستون «ب» انتخاب کنید. (یک مورد اضافی است.)
الف | ب |
|---|---|
الف) اشک سحر زداید از لوح دل سیاهی خرُرّم کند چمن را باران صبحگاهی | 1- تلمیح |
ب) پشت‌گوز آمد فلک در آفرینش تا کند هر زما پیشت زمین بوس از برای افتخار | 2- حس‌آمیزی |
ج)جوان می‌خواند سرشار از غمی گرم پی دستی نوازش‌بخش می‌گشت | 3- حسن‌تعلیل |
د) چون جواب ابله آمد خامشی این درازی در سخن چون می‌کشی | 4- اسلوب معادله |
5- متناقض‌نما |
شاعر در بیت زیر به کدام داستان تاریخی اشاره کرده است؟ کاربرد این داستان موجب پیدایش کدام آرایه‌ی ادبی شده است؟
«یا رب این آتش که بر جان من است سرد کن زان سان که کردی بر خلیل»
کدام‌یک از آرایه‌های «تشبیه - تضاد - تناسب - متناقض‌نما» در بیت زیر به کار نرفته است؟
«این‌که گاهی می‌زدم بر آب و آتش خویش را روشنی در کار مردم بود مقصودم چو شمع»
با ذکر دلیل آرایه‌ی حس‌آمیزی را در بند زیر مشخص کنید؟
مرد نقّال آن - آن صدایش گرم، نایش گرم / آن سکوتش ساکت و گیرا / راه می‌رفت و سخن می‌گفت
موسیقی شعر (6 نمره)
تقطیع عبارات زیر با کدام اختیارات شاعری مطابقت دارد؟
الف) گردآفرید: --U - U
ب) سوی من: UU-
در بیت زیر واژه‌ای بیابید که مصوت بلند «ی» در آن همواره کوتاه تلفّظ می‌شود؟
«من نمی‌گویم زیان کن یا به فکر سود باش ای ز فرصت بی‌خبر، در هر چه هستی، زود باش»
در ابیات زیر انواع وزن «همسان تک‌لختی، همسان دولختی و ناهمسان» را مشخص کنید.
الف) هر کاو نظری دارد با یار کمان ابرو باید که سپر باشد پیش همه پیکان‌ها
ب) این مه ک چون منیژه لب چاه می‌نشست گریان به تازیانه‌ی افراسیاب رفت
ج) ز کوی یار می‌آید نسیم باد نوروزی از این باد ار مدد خواهی چراغ دل برافروزی
نوع اختیار زبانی و اختیار وزنیِ بیت زیر را مشخص کنید. این اختیارات در کدام‌یک از پایه‌های آوایی قرار گرفته‌اند؟
«من که هر آن‌چه داشتم، اوّل ره گذاشتم حال برای چون تویی اگر که لایقم بگو»
نام بحرِ کدام بیت «هزج مسدّس محذوف» است؟
الف) سراپا اگر زرد و پژمرده‌ایم ولی دل به پاییز نسپرده‌ایم
ب) بگفتا عشق شیرین بر تو چون است بگفت از جان شیرینم فزون است
سروده‌ی زیر از تکرارِ کدام رکن (وزن واژه) عروضی ایجاد شده است؟
«نفسم را پَرِ پرواز از توست / به دماوند تو سوگند، که گر بگشایند / بندم از بند، ببینند که: / آواز از توست»
نشانه‌های هجایی کدام بیت را می‌توان به دو صورت «همسان و ناهمسان» بُرش آوایی زد؟ نظم کدام برش بر دیگری برتری دارد؟
الف) چون جام شفق موج زند خون به دل من با این همه، دور از تو مرا چهره‌ی زردی است
ب) ترک گدایی مکن که گنج بیابی از نظر رهروی که در گذر آید
با توجه به بیت «شکر ایزد که به اقبال کُلَه گوشه‌ی گل / نخوّت باد دی و شوکت خار آخر شد» به سوالات پاسخ دهید.
الف) پایه‌های آوایی اول و چهارمِ مصراعِ دوم بیت بالا را تقطیع و نشانه‌های هجایی آن‌ها را در جدول قرار دهید و وزن کامل بیت را بنویسید.
پایه‌های آوایی | ||||
|---|---|---|---|---|
نشانه‌ی هجایی | ||||
وزن |
ب) دو اختیار وزنی در مصراع دوم ذکر کنید.
نقد و تحلیل نظم و نثر: (4 نمره)
متن زیر را بخوانید و به سوالات پاسخ دهید.
«اطرافتان که خلوت شد، به سمت سنگرتان راه افتادید و من هم با فاصله‌ی نه چندان دور سعی کردم که پا جای پای شما بگذارم، مثل برق و باد، خودم را به سنگر برسانم و تفنگم را بردارم. آن‌چه مشکل بود، یافتن شما بود در این معرکه و تاریکی. ... توپخانه شروع کرده بود و صدای مهیب آن،صدای کودکانه اما خشک کلاش را در خود هضم می‌کرد.»
الف) دو ویژگی زبان متن بالا را بنویسید.
ب) در متن بالا یک حس‌آمیزی بیابید.
ج) متن بالا را از نظر سطح فکری بررسی کنید. (یک مورد)
با توجه به متن زیر که برگرفته از کتاب «تاریخ بیداری ایرانیان» است، به سوالات مطرح شده پاسخ دهید.
«مشاهده می‌کنیم که در مجاری سنه‌ی 1265 بسیاری از امور را که دلالت دارد بر بیداری ایرانیان و باعث و مسبّب آن‌را جز مرحوم میرزا تقی‌خان امیرنظام، احدی را سراغ نداریم؛ چه آن بزرگ‌مرد که با قابلیت خود از پستی به بلندی رسید ... دوست و دشمن او را از نوادر دهر شمردند و کارهای امیر نظام از ترتیب و انتظام قشون و اصلاح کار دفتر و مالیّه که خرج، دو کرور اضافه بر دخل بود، همه در یک دو سال صورت گرفت.»
الف) این نوشته نشان‌دهنده‌ی کدام دوره‌ی تاریخی است؟
ب) دو ویژگی ادبی متن را بنویسید.
ج) نویسنده‌ی متن بالا کیست؟
با توجه بهشعر زیر به پرسش‌ها پاسخ دهید.
«در آن کویر سوخته، آن خاک بی‌بهار حتی علف اجازه‌ی زیبا شدن نداشت
گُم بود در عمیق زمین شانه‌ی بهار بی‌تو ولی زمینه‌ی پیدا شدن نداشت
دل‌ها اگر چه صاف، ولی از هراس سنگ آیینه بود و میل تماشا شدن نداشت»
الف) دو مورد از ویژگی‌های ادبی شعر را بنویسید.
ب) یک ویژگی فکری برای شعر بالا بنویسید.
با توجه به ابیات زیر از شعر «دماوندیه» به سوالات پاسخ دهید.
«شو منفجر ای دل زمانه و آن آتش خود نهفته مپسند
خامُش منشین سخن همی گوی افسرده مباش خوش همی خند
پنهان مکن آتش درون را زین سوخته جان شنو یکی پند
گر آتش دل نفهته داری سوزد جانت به جانت سوگند»
الف) چه آرایه‌ای بین ابیات اول و آخر مشترک است؟
ب) درون مایه و مضمون شعر بالا را بنویسید.
با توجه به سروده‌ی زیر؛
ققنوس، مرغ خوشخوان، آوازه‌ی جهان / بر شاخ خیزران / بنشسته است فرد / بر گِرد او بر هر سر شاخی پرندگان / او ناله‌های گمشده ترکیب می‌کند.
الف) قالب این شعر چیست؟
ب) کدام قالب شعر سنتی زمینه‌ساز پیدایش این قالب شعری شده است؟
ج) نام سراینده‌ی این شعر را بنویسید.