حل تشریحی سوالات فارسی 3 - آزمون امتحان نهایی 1403
سوالات فارسی 3
41 سوالقلمرو زبانی (7 نمره)
معنای واژه‌ی مشخص شده در عبارت «دیگر در آن ذی‌حیاتی نقس نمی‌کشد» چیست؟
کدام وژه جزء معانی کلمه‌ی مشخص شده نیست؟
بنشین به یکی کبود اورند (آونگ - سریر - اورنگ - تخت پادشاهی)
معادل معنایی واژه‌ی مشخص شده در بیت «چه نیکو گفت با جمشید دستور / که با نادان نه شیون باد و نه سور» در کدام گزینه نیامده است؟
الف) در نفیرم مرد و زن نالیده‌اند.
ب) فریاد و فغان مرحبا و آفرین به آسمان بلند شد.
ج) وین نغمه‌ی محبت بعد از من و تو ماند.
مترادف واژه‌ی «کلان» در عبارت «هر که مرا بیند، به حقیقت داند که از شما بسیار کلان ترم و جها از شما زیادت دیده‌ام» کدام کلمه است؟
«یکی از مردان معمّر دهکده که کتاب را بر وی زانو گشوده بود و از پس عینک ستبر خویش در آن می‌نگریست.»
املای درست را در جمله‌های زیر انتخاب کنید.
الف) مهمان‌ها سخت در (محضور - محظور) گیر کرده و تکلیف خود را نمی‌دانند.
ب) از آن همه زیبایی‌ها و لذّت‌ها و (نشئه - نشعه) ها سرشار از شعر و خیال می‌شدم.
ج) تو نماینده‌ی فضلی، تو سزاوار (ثنایی - سنایی)
با توجه به واژه‌های مشخّص شده، کدام گزینه غلط املایی دارد؟
الف) ولی شستش خبردار شده بود و چشمش مثل مرغ سربریده، مدام روی میز می‌دوید.
ب) کان کمندِ شست خمّ خویش بگشاید / و بیندازد به بالا، بر درختی، گیره‌ای، سنگی / و فراز آید.
ج) چون تیری که از شست رفته، باز نمی‌گردد، یک‌بار دیگر به کلام بلندپایه‌ی «از ماست که برماست» ایمان آوردم.
د) آن‌گاه باز شکاری که شاهان او را روی شست می‌نشاندند و با خویشتن به شکار می‌بردند، چنین گفت ...
از چهار گزینه‌ی زیر، در دو گزینه نادرستی املایی وجود دارد؛ آن دو را مشخص کنید.
الف) مطاع و فرمانروا - صله‌ی ارحام - سوء هاضمه
ب) حمایل و محافظ - غرص نهار - مستور و پوشیده
ج) مغلوب و مقهور - زل زدن و نگریستن - مخاصمت و دشمنی
د) ضماد و مرحم - بحر مکاشفت - ضجّه و فریاد
در کدام‌یک از گزینه‌های زیر غلط املایی وجود دارد؟ درست آن را بنویسید.
الف) عاکفانِ کعبه‌ی جلالش به تقصیرِ معترف و واصفان حِلیه‌ی جمالش به تحیّر منسوب
ب)سَرورِ کاینات و مَفخرِ موجودات و رحمتِ عالمیان و سَفوَتِ آدمیان و تَتِمّه‌ی دَورِ زمان.
ساختار کدام مصراع، طبق الگوی «نهاد + مفعول + مسند + فعل» است؟
«در پیشگاه اهل خرد نیست محترم هرکس که فکر جامعه را محترم نداشت»
نوع «ان» مشخص شده در کدام گزینه یکسان نیست؟
الف) سراسر همه دشت بریان شدند / بر آن چهر خندانش گریان شدند
ب) من به هر جمعیّتی نالان شدم / جفت بدحالات و خوش‌حالان شدم
با توجه به بیت «اگر لطف تو نبود پرتوانداز / کجا فکر و کجا گنجینه‌ی راز» کدام واژه‌ی بیت زیر، نقش دستوری یکسانی با واژه‌ی مشخص شده دارد؟
«زاهد ظاهرپرست از حال ما آگاه نیست / در حق ما هرچه گوید، جای هیچ اکراه نیست»
از بین چهار بخش مشخص شده در متن زیر، نقش‌های تبعی «معطوف» و «بدل» را بیابید.
تابستان وصال، نوازشگر می‌آمد و ما را از غربت زندان شهر به میهن آزاد و دامن گسترمان، کویر می‌برد ... در کویر گویی به مرز عالم دیگر نزدیکیم. آسمان تفرّجگاه مردم کویر است.
نوع حذف را در موارد زیر مشخص نمایید.
الف) چه حرف تازه‌ای برای گفتن مانده است یا چه چیز تازه‌ای برای نوشتن.
ب) امروز خورشید در دشت آیینه‌دار من و تو
نوع وابسته‌ی وابسته‌ی را در بیت مقابل بنویسید.
«ای مرغ سحر، عشق ز پروانه بیاموز / کان سوخته را جان شد و آواز نیامد»
مضافٌ الیه مضافٌ الیه را در شعر زیر بیابید و نمودار پیکانی آن گروه اسمی را رسم کنید.
«این گلیم تیره‌بختی‌هاست / روکش تابوت تختی‌هاست ... / اندکیِ استاد و خامش ماند»
درعبارت زیر زمان فعل مشخص شده را دقیقا تعیین کنید.
«در کناره‌ی دریا موج کف‌آلوده‌اش را باید برفرازد.»
واژه‌ی «چون» از لحاظ دستوری در کدام گزینه متفاوت است؟
الف) چون بود کاقلیم ما را شاه نیست.
ب)چون بتابد آفتاب معرفت
ج) چون فرودآیی به وادی‌طلب
کدام گزینه واژه‌ای «هم‌آوا» در زبان فارسی ندارد؟
الف) دیگر اکنون آن عماد تکیه و امید ایران‌شهر / شیرمرد عرصه‌ی ناوردهای هول ... / در بن این چاه آبش زهر شمشیر و سنان گم بود.
ب) گویی جامه‌ای بود که درزیِ ازل به قامت ایشان دوخته بود.
ج)بیامد دو صد مرد آتش‌فروز / دمیدند گفتی شب آمد به روز
با توجه به بیت زیر، به پرسش‌ها پاسخ دهید.
«به سوزی ده کلامم را روایی / کز آن گرمی کند آتش گذایی»
الف)نقش «ضمیر پیوسته» در مصراع نخست چیست؟
ب) جمله‌ی وابسته (پیرو) را مشخّص کنید.
ج) نقش دستوری واژه‌ی مشخّص شده چیست؟
قلمرو ادبی (5 نمره)
زمینه‌ی حماسی بیت «چنین است سوگند چرخ بلند / که بر بی‌گناهان نیاید گزند» چیست؟
آرایه‌ی ادبی درست را از داخل کمانک انتخاب کنید.
الف) عشق بر یک فرش بنشاند گدا و شاه را / سیل، یکسان می‌کند پست و بلند راه را (اسلوب معادله - متناقض‌نما)
ب) از سیم به سر یکی کُلّه خُود / ز آهن به میان یکی کمربند (استعاره - حس‌آمیزی)
ج) مرد نقّال، آتشین پیغام / راستی کانون گرمی بود (ایهام - حسن تعلیل)
د) ز نیرنگ هوا و از فریب آز خاقانی / دلت خُلد است، خالی ساز از طاووس و شیطانش (تضمین - تلمیح)
واژه‌های مشخّص شده، در دو جمله‌ی زیر خلق‌کننده‌ی کدام آرایه‌ی ادبی مشترک هستند؟
الف) بدان که از جمله نام‌های حُسن یکی «جمال» است و یکی «کمال»
ب) بی‌آتش قرار ندارد و در آتش وجود ندارد.
جای خالی را با واژه‌های مناسب پر کنید.
الف) واژه‌های مشخص شده در بیت «نی حریف هر که از یاری برید / پرده‌هایش، پرده‌های ما درید، آرایه‌ی ادبی .............. دارند.
ب) در جمله‌ی «با راه‌آهن به بروکسل، پایتخت بلژیک می‌رفتیم»، واژه‌ی مشخّص‌شده آرایه‌ی ................... دارد.
ج)در عبارت «در آن هنگام که بهار حیات علمی و اجتماعی‌اش فرا رسیده بود، ناگهان منقل شد،» واژه‌ی .................. مشبهٌ به است.
شاعر برای آفرینش آرایه‌ی ادبی «حسن تعلیل» در بیت زیر چه دلیلی را بیان کرده است؟
تا چشم بشر نبیندت روی بنهفته به ابر چهر دلبند
کدام‌یک از ابیات زیر آرایه‌ی «متناقض‌نما» دارد؟
الف) آن‌جا در آن برزخ سرد، در کوچه‌های غم و درد / غیر از شب آیا چه می‌دید چشمان تار من و تو؟
ب) هشت جنت نیز این‌جا مرده‌ای است / هفت دوزخ همچو یخ افسرده‌ای است
کدوم دو اثر از یک نویسنده یا شاعر است؟
«فی حقیقة العشق - فیه ما فیه - کلیله و دمنه - تذکرة الاولیا - سندبادنامه - منطق‌الطیّر- تمهیدات»
کدام اثر مربوط بهبخش ادبیات جهن است؟
الف) از پاریز تا پاریس
ب) قصّه‌های دوشنبه
درستی یا نادرستی جمله‌های زیر را مشخص کنید.
«سانتاماریا اثر رضا امیرخانی، نویسنده‌ی معاصر، درباره‌ی دفاع مقدس است.»
«شعر حفظی»
آیا مصراع دوم بیت زیر به درستی ذکر شده است؟
در مکتب حقایق پیش ادب عشق آن‌گه رسی به خویش که بی‌خواب و خور شوی
مصراع نخست بیت زیر را مرتب کنید.
از - باران - برگ - در - مهربان‌تر - ای - بوسه‌های بیداری ستاره در چشم جویباران
مصراع دوم بیت زیر را بنویسید.
ترسم تو را ببیند و شرمندگی کشد ...................................................
قلمرو فکری (8 نمره)
کدام گزینه بار معنایی منفی ندارد؟
الف) دیدم، توطئه ما دارد می‌مامسد.
ب) اندیشیدم که باز برای ما چه خوابی دیده‌اند.
ج) دیدم چشم بد دور آقا واتر قیده‌اند.
جمله‌ی «با خر و دانش خود ان‌چه خواهد، تواند. سنجش نیروی او در توان ما نیست» با کدام گزینه تناسب مفهومی دارد؟
الف) همه غیبی تو بدانی، همه عیبی تو بپوشی همه بیشی تو بکاهی، همه کمّی تو فزایی
ب) نتوان وصف تو گفتن که تو در فهم نگنجی نتوان شبه تو گفتن که تو در وهم نیایی
دو ویژگی عشق جاودانی را در عبارت زیر بنویسید.
«عشق جاودانی همواره معشوق را جوان می‌بیند / و نه توجّهی به گرد و غبار و جراحات پیری دارد / و نه اهمیتی به چین و شکن ناگزیر سالخوردگی می‌دهد.»
کدام مورد با بیت «مشو در پیچ و تاب رنج و غم،گم / به هر حالت تبسّم کن، تنبسّم» در تقابل معنایی است؟
الف) عشق من، خنده‌ی تو در تاریک‌ترین لحظه‌ها می‌شکفد.
ب) این نخستین بار شاید بود / کان کلید گنج مروارید او گم شد.
مفهوم بیت «بنده‌ی حلقه به گوش از ننوازی برود / لطف کن، لطف که بیگانه شود حلقه به گوش» چیست؟
بیت «چنان آمد اسپ و قبای سوار / که گفتی سمن داشت اندر کنار» در توصیف کدام شخصیت است؟
با توجه به ستون «الف» مفهوم مناسب هر بیت در ستون «ب» را مشخص کنید (در ستون ب یک مورد اضافی است).
ستون الف | ستون ب |
|---|---|
الف) گفت: « می‌باید تو را تا خانه‌ی قاضی برم» / گفت: «رو، صبح آی، قاضی نیمه‌شب بیدار نیست» | 1- برتری عشق بر عقل |
ب) خانه‌ای کاو شود از دست اجانب آباد / ز اشک ویران کنُش آن خانه که بیت‌الحزن است | 2- ناپایداری حکومت‌ها |
ج) سودای عشق از زیرکی جهان بهتر ارزد و دیوانگی عشق بر همه‌ی عقل‌ها افزون آید. | 3- تقدّس عشق |
د) راستی خانم فیروزه‌ی بواسحاقی / خوش درخشید ولی دولت مستعجل بود | 4- فساد و غفلت حاکمان |
5- بیگانه‌ستیزی |
با توجه به متن درس «بوی جوی مولیان» مفهوم مشترک «آب جیحون فرونشست و ریگ آموی پرنیان شد» چیست؟
هر کدام از ابیات زیر به کدام وادی هفت‌گانه‌ی عرفانی اشاره دارد؟
الف) صد هزاران سایه‌ی جاوید، تو گم‌شده بینی ز یک خورشید، تو
ب) هر یکی بینا شود بر قدر خویش بازیابد در حقیقت صدر خویش
معنای ابیات و عبارات زیر را به نثر روان بنویسید.
الف) شش دانگ حواسم پیش مصطفی است. (0/25)
ب) عشق، هر کسی را به خود راه ندهد. (0/25)
ج) نی حدیث راه پرخون می‌کند. (0/5)
د) سیاووش را تنگ در بر گرفت. (0/5)
هـ) از شامّه‌ی قوی شما تشخیص بوی حمله، غریب نیست. (0/5)
و) من می‌روم سوی دریا، جای قرار من و تو (0/5)
ز) دست انابت به امید اجابت به درگاه حق بردارد. (0/75)
ح) پنهان مکن آتش درون را / زین سوخته‌ی جان شنو یکی پند (0/75)