حل تشریحی سوالات سؤالات امتحان نهایی درس زیست‌شناسی (3) دوازدهم شهریور 1401 - امتحان نهایی شهریور 1401
سوالات سؤالات امتحان نهایی درس زیست‌شناسی (3) دوازدهم شهریور 1401
20 سوالدرستی یا نادرستی هر یک از عبارت‌های زیر را بدون ذکر دلیل مشخص کنید. (2)
الف) در یوکاریوت‌ها، آغاز همانندسازی در چندین نقطه در هر فام‌تن (کروموزوم) انجام می‌شود.
ب) اتصال بعضی رناهای کوچک مکمل به رنای پیک (mRNA) مثالی از تنظیم بیان ژن پیش از رونویسی است.
ج) نوزادان مبتلا به بیماری فنیل‌کتونوری (PKU) در بدو تولد، علائم آشکاری ندارند.
د) رانش دگره‌ای همانند انتخاب طبیعی فراوانی دگره‌ها (الل‌ها) را تغییر می‌دهد و به سازش می‌انجامد.
هـ) تجزیه گلوکز در قندکافت، نه به صورت یک‌باره، بلکه به صورت مرحله‌ای انجام می‌شود.
و) مرکز واکنش در فتوسیستم، شامل مولکول‌های کلروفیل b است که در بستری پروتئینی قرار دارند.
ز) یاختههای بنیادی کبد می‌توانند تکثیر شوند و به یاخته مجرای صفراوی تمایز پیدا کنند.
ح) بعضی طوطی‌ها، خاک رس می‌خورند تا مواد سمی حاصل از غذاهای گیاهی را در لولۀ گوارش آن‌ها خنثی کند.
در هر یک از عبارت‌های زیر جای خالی را با کلمات مناسب کامل کنید. (2)
الف) در همانندسازی دنا (DNA)، آنزیم ............ مارپیچ دنا و دو رشته آن را از هم باز می‌کند.
ب) رنای ناقل (tRNA) با توالی پادرمزه‌ای (آنتی کدونی) ............، می‌تواند به آمینواسید متیونین متصل شود.
ج) در رابطۀ دگره‌ای ............، اثر دگره‌ها، همراه با هم ظاهر می‌شود.
د) نوعی جهش جانشینی که در آن، رمز یک آمینواسید به رمز دیگری برای همان آمینواسید تبدیل می‌شود، جهش ............ نام دارد.
هـ) شکل رایج و قابل استفادۀ انرژی در یاخته‌ها، مولکول ............ است.
و) در چرخۀ کالوین با قندی پنج کربنی به نام ............ ترکیب و مولکول شش کربنی ناپایداری تشکیل می‌شود.
ز) آنزیم ............ که از آنزیم‌های پرکاربرد در صنعت است مولکول‌های نشاسته را به قطعات کوچک‌تری تجزیه می‌کند.
ح) بالا کشیدن تکه گوشت آویزان به نخ، توسط کلاغ، مثالی از رفتار ............ است.
برای کامل کردن هر یک از عبارت‌های زیر، از بین کلمات داخل پرانتز، کلمۀ مناسب را انتخاب کنید. (2)
الف) فعالیت (نوکلئازی - بسپارازی) دنابسپاراز را که باعث رفع اشتباه‌ها در همانندسازی می‌شود، ویرایش می‌گویند.
ب) رمزۀ (UAG - AUG) هیچ آمینواسیدی را رمز نمی‌کند که به آن رَمزۀ پایان می‌گویند.
ج) صفت گروه خونی ABO، مثالی از صفات (تک‌جایگاهی - چندجایگاهی) است.
د) اگر گیاه گل مغربی چارلاد (4n) بتواند خودلقاحی انجام دهد، گیاهی که از آن ایجاد می‌شود، (زایا - نازا) است.
هـ) در تخمیر (الکلی - لاکتیکی)، پذیرندۀ الکترون‌های NADH، مولکول پیرووات است.
و) در میانبرگ گیاهان دولپه‌ای، یاختههای پارانشیمی (نرده‌ای - اسفنجی) بعد از روپوست رویی قرار دارند.
ز) ژن مقاومت به پادزیست [آنتی بیوتیک] در (فام‌تن اصلی - دیسک) باکتری قرار دارد.
ح) نقش‌پذیری جوجه غازها طی چند (ساعت - روز) پس از خروج از تخم رخ می‌دهد.
دربارۀ نوکلئیک‌اسیدها به پرسش‌های زیر پاسخ دهید. (1)
الف) ایوری و همکارانش، ابتدا، در عصارۀ استخراج شده از باکتری‌های کشته شدۀ پوشینه‌دار، چه گروهی از مواد آلی را تخریب کردند؟
ب) قند پنج کربنه در نوکلئوتیدهای دِنا، چه نام دارد؟
ج) بر اساس مشاهدات و تحقیقات چارگاف روی دِناهای جانداران، مقدار آدنین در دِنا با مقدار کدام باز آلی برابر است؟
د) یک نقش نوکلئوتیدها در واکنش‌های سوخت‌وسازی را بنویسید.
دربارۀ پروتئین‌ها به پرسش‌های زیر پاسخ دهید. (0/75)
الف) برهم‌کنش‌های آب‌گریز بین کدام گروه‌های تشکیل‌دهندۀ آمینواسیدها، باعث تشکیل ساختار سوم پروتئین‌ها می‌شود؟
ب) پروتئینی که باعث استحکام بافت پیوندی زردپی و رباط می‌شود، چه نام دارد؟
ج) تغییر pH محیط چگونه می‌تواند باعث تغییر شکل آنزیم شود؟
چه تفاوتی بین فرایند رونویسی و همانندسازی از نظر تعداد دفعات انجام شدن آن‌ها در چرخۀ یاخته‌ای وجود دارد؟ (0/5)
شکل زیر طرح ساده‌ای از رشتۀ الگوی مولکول دنا و رنای بالغ حاصل از آن را نشان می‌دهد. با توجه به شکل به پرسش‌ها پاسخ دهید. (0/5)
الف) حلقه‌ها میانه (اینترون) هستند یا بیانه (اگزون)؟
ب) فرایند جداسازی و حذف بخش‌هایی از رنای اولیه و ساخته شدن رنای بالغ را چه می‌گویند؟
شکل زیر ساختار سه‌بعدی رنای ناقل را نشان می‌دهد.
محل مشخص‌شده با مربع چه نام دارد؟ (0/25)
رخ‌نمودهای (فنوتیپ) هر یک از ژن‌نمودهای (ژنوتیپ) زیر را بنویسید. (0/5)
الف) گروه خونی dd :Rh
ب) رنگ گل میمونی: RW
آیا ممکن است فرزند پسر حاصل از ازدواج مردی سالم با زنی هموفیل، سالم باشد؟ دلیل را با رسم مربع پانت توضیح دهید. (نوشتن ژن‌نمود والدین و فرزند پسر الزامی است) (1)
نمودار زیر مربوط به توزیع فراوانی رخ‌نمودهای رنگ نوعی ذرت است. ذرت کاملاً قرمزرنگ در کدام بخش از نمودار مشاهده می‌شود؟ (ذکر شماره الزامی است) (0/25)
به سؤالات زیر دربارۀ تغییر در اطلاعات وراثتی پاسخ دهید. (0/75)
الف) در چه حالتی جهش جانشینی باعث می‌شود احتمال تغییر در عملکرد آنزیم کم یا حتی صفر شود؟
ب) فراوانی دگرۀ در چه مناطقی در جهان بسیار بیشتر از سایر مناطق است؟
ج) تعریف ارنست مایر از گونه برای چه جاندارانی کاربرد دارد؟
اصطلاحات زیر را تعریف کنید. (1/25)
الف) خزانۀ ژن
ب) زیست فناوری
در جدول زیر هر یک از موارد ستون «الف» با یکی از عبارت‌های ستون «ب» ارتباط منطقی دارد. ارتباط بین هر یک را پیدا کنید. (یکی از عبارت‌های ستون «ب» اضافه است) (0/5)
ستون «الف» | ستون «ب» |
|---|---|
الف) دست انسان و بالۀ دلفین | 1- ساختار وستیجیال |
ب) بال کبوتر و بال پروانه | 2- ساختار همتا |
3- ساختار آنالوگ |
دربارۀ تنفس یاخته‌ای به پرسش‌های زیر پاسخ دهید. (1/75)
الف) مولکول‌های حامل الکترون تولید شده در تنفس یاخته‌ای هوازی را بنویسید.
ب) یاختههای بدن انسان‌ها به‌طور معمول، انرژی مورد نیاز خود را از چه منابعی تأمین می‌کنند؟
ج) اگر در راکیزه‌ها (میتوکندری‌ها)، سرعت تشکیل رادیکال‌های آزاد از سرعت مبارزه با آن‌ها بیشتر باشد، چه اتفاقی را پیش‌بینی می‌کنید؟
دربارۀ فتوسنتز به پرسش‌های زیر پاسخ دهید. (0/75)
الف) کمبود الکترون سبزینۀ a در فتوسیستم 2 چگونه جبران می‌شود؟
ب) در آناناس تثبیت اولیۀ کربن در چه زمانی از شبانه‌روز صورت می‌گیرد؟
ج) باکتری‌های گوگردی ارغوانی و سبز جزء کدام گروه از باکتری‌های فتوسنتزکننده هستند؟
نمودار زیر تأثیر میزان اکسیژن بر میزان فتوسنتز گیاهی را نشان می‌دهد. با توجه به نمودار، ارتباط بین میزان اکسیژن و فتوسنتز این گیاه را توضیح دهید و علت آن را بنویسید. (0/5)
برای هر یک از موارد زیر یک دلیل علمی بنویسید. (1/5)
الف) یاختههای عصبی و ماهیچه‌ای بدن یک فرد، ژن‌های یکسانی دارند ولی دارای عملکرد و شکل متفاوتی هستند.
ب) افزون بر سبزینه (کلروفیل) که بیشترین رنگیزه در سبزدیسه (کلروپلاست)هاست، کاروتنوئیدها نیز در غشای تیلاکوئید به‌عنوان رنگیزه‌های فتوسنتزی وجود دارند.
ج) در مهندسی ژنتیک، آنزیم مورد استفاده برای برش دادن دیسَک، باید همان آنزیمی باشد که در جداسازی دنای مورد نظر استفاده شده است.
برای تولید گیاه مقاوم به آفت با استفاده از باکتری خاکزی چه مراحلی انجام می‌شود؟ (0/5)
دربارۀ رفتارهای جانوران به پرسش‌های زیر پاسخ دهید. (1/75)
الف) دو ویژگی محرک‌هایی که می‌توانند باعث ایجاد یادگیری خوگیری در جانور شوند را بنویسید.
ب) در پرنده‌ای که یک‌بار با بلعیدن پروانه مونارک دچار تهوع شده است و دفعات بعد از خوردن آن پرهیز می‌کند، چه نوع یادگیری ایجاد شده است؟
ج) در مسیر مهاجرت، وقتی هوا ابری است، جانوران چگونه مسیر حرکت را تشخیص می‌دهند؟
د) لاک‌پشت بیابانی حتی وقتی در آزمایشگاه قرار دارد و غذا و آب کافی دریافت می‌کند، رکود تابستانی را نشان می‌دهد. چرا رکود تابستانی را رفتاری ژنی می‌دانند؟
هـ) چرا افراد نگهبان در گروه جانوران، رفتار دگرخواهی را نسبت به خویشاوندان خود انجام می‌دهند؟